Logo Llywodraeth Cynulliad Cymru

teitl cynhadledd

Roedd y gweithdy hwn yn fuddiol iawn a chawsom ein harwain o’r syml i’r mwy cymhleth gyda gweithgareddau oedd wedi’u cynllunio’n ofalus i gyflwyno gwybodaeth ac i adeiladu ar yr wybodaeth honno.

Y cam cyntaf oedd i ni ddarllen paragraff a dod o hyd i enghreifftiau o rannau ymadrodd fel yr arddodiad ‘yn’, ‘yn’ traethiadol,  ansoddair cysefin, ansoddair yn y radd gymharol, rhifolyn, goddrych, gwrthrych, treiglo adferfol - elfen gyntaf adferfol, a threiglo sangiadol. Wedyn roedd rhaid defnyddio’r wybodaeth i roi jig-so trionglau at ei gilydd (gweler Gêm y Trionglau) drwy ddadansoddi’r treigladau mewn caneuon a cherddi adnabyddus.

llinell

Gêm y Trionglau
triongl

Edrychodd Dr Angharad George wedyn ar lunio cymalau a’r opsiynau i ddefnyddio ‘pe’, ‘os’, neu ‘a’ i gyfleu ‘if’ y Saesneg. Esboniodd fod ‘pe’ yn cyflwyno cymal y mae amheuaeth am ei gyflawni, gydag amser amodol a gorberffaith, e.e. Prynwn gar mawr drud pe bawn i’n gyfoethog. Defnyddir ‘os’ pan mae rhywbeth yn ddibynnol ar rywbeth arall ond mae’n debygol y bydd yn digwydd e.e. Agorir yr adeilad os bydd yn ddiogel. Mae ‘a’ yn cyflwyno cwestiwn anuniongyrchol e.e. Rhowch wybod a fyddwch yn gallu dod i’r briodas

Ymlaen wedyn at fannau problematig a rhai eithriadau treiglo: eglurwyd nad ydy ‘ll’ na ‘rh’ yn treiglo ar ôl y geiriau ‘yn’, ‘y’, ‘mor’, ‘cyn’, ‘un’. Nodwyd bod ‘Os mae’ yn anghywir; dylid defnyddio ‘Os yw/ydy’ gyda brawddegau penodol ac ‘Os oes’ gyda brawddegau amhenodol.

I grynhoi’r gweithdy, defnyddiwyd yr wybodaeth ramadegol i gywiro paragraff gwallus.

Diolch i Angharad George am anfon yr enghreifftiau isod o’r tasgau a wnaed yn y sesiwn.

llinell

Ymarferion gloywi

  1. Adnabod Rhannau Ymadrodd – cadarnhau gwybodaeth

Chwiliwch am enghreifftiau o’r isod yn y darn.


Rhan Ymadrodd / Term gramadegol

Enghraifft

berf

 

berfenw

 

y fannod

 

  • enw gwrywaidd unigol

 

  • enw benywaidd unigol

 

cysylltair

 

‘yn’ traethiadol

 

yr arddodiad ‘yn’

 

arddodiad syml (byr)

 

arddodiad rhediedig (hir)

 

ansoddair cysefin

 

ansoddair yn y radd gymharol

 

rhifolyn

 

goddrych

 

gwrthrych

 

treiglo adferfol – elfen gyntaf adferfol

 

treiglo sangiadol

 

  • cymal enwol

 

  • cymal perthynol

 

 

2. Defnyddio’r termau i ddadansoddi’r treigladau

Termiadur defnyddiol

TERMAU Gramadeg y Gymraeg

Cymraeg Clir / Ystyr

goleddfu

yn dilyn

rhagflaenu

o flaen

‘yn’ traethiadol

Predicativeis/are

U3g

3ydd person unigol
g=gwrywaidd        b=benywaidd

U1

Y person cyntaf unigol

arddodiad syml

arddodiad byr

arddodiad rhediadol

arddodiad sy’n cynnwys person

Treiglo sangiadol

Sangiad – geiriau sy’n newid trefn arferol y frawddeg

Elfen gyntaf adferfol

Yr adferf gyntaf sy’n rhoi mwy o wybodaeth inni : pryd, pellter

Cymal enwol

cymal y mae ‘bod’ yn ei gyflwyno

Cymal perthynol

cymal sy’n cyfleu that/who/whom/which

cysefin

ffurf wreiddiol

 

3.  Llunio cymalau amod a chwestiynau anuniongyrchol


1.

 

2.

 

3.

 

 

Janette Jones

llinell